Gronika is een speciaal voor Groningen ambachtelijk gemaakt lettertype. Beïnvloed door toen en gemaakt door Jelmar Geertsma, een Groningse typograaf van nu. In Gronika zijn vele inspiratiebronnen verenigd tot één nieuw geheel: van Wim Crouwel's Gridnik tot Groningse gevelbelettering. Het resultaat is een karakteristieke letter. Een font dat stevig met haar voeten in de Groningse klei staat en tegelijkertijd ook vriendelijk is. Nuchter, maar ook een tikje eigenzinnig. We lichten uit hoe het lettertype tot stand is gekomen en geven Jelmar zelf het woord.
Jelmar Geertsma, een Groningse typograaf van nu
Jelmar Geertsma is een geboren en getogen Groninger. Hij heeft Grafische Vormgeving en Communicatie gestudeerd aan Academie Minerva en is inmiddels zo'n 15 jaar werkzaam als zelfstandig grafisch ontwerper. Zijn specialisatie is typografie, letterontwerp, huisstijlontwerp en boekontwerp. Een voorgaand project van hem was de letter Chaton voor het Dagblad van het Noorden.
Het proces
Jelmar werd benaderd door Maki, het ontwerpbureau dat voor Marketing Groningen werkte aan de nieuwe huisstijl. Zij vroegen hem of hij een op maat gemaakt lettertype wilde ontwerpen. De bedoeling was om een eigen lettertype voor Groningen te maken die kon worden gebruikt voor koppen en grote teksten, en die wat betreft uitstraling een kleine knipoog zou zijn naar het lettertype Gridnik van de befaamde ontwerper Wim Crouwel (1928-2019). Het lettertype werd vanaf scratch ontwikkeld en moest volledig een eigen stijl krijgen en is in eerste instantie alleen gemaakt in kapitalen (hoofdletters).
De fases
'Letterontwerp begint voor mij eigenlijk altijd met potlood en papier', vertelt Jelmar. 'Snelle schetsen maken, uitzoeken wat de richting zal zijn van een letter. Ik begin dan meestal met enkele karakteristieke letters, zoals de G, R en de N. Zo kun je alle basisvormen bepalen, het 'DNA' van de letter. Denk aan rondingen, rechte delen, schuine delen, dat soort dingen. Zodra ik dat DNA te pakken heb, fotografeer ik de schetsen en stap ik over naar de computer, waar ik de tekeningen digitaliseer in Adobe Illustrator of rechtstreeks in het font-programma FontLab Studio. Daarna is het een kwestie van alle vormen uitwerken en letters, leestekens, cijfers, etc. ontwerpen.
Naast het ontwerpen van de vormen zelf, is er nog spatiering - de ruimte tussen de letters - en 'kerning' - de ruimte tussen specifieke lettercombinaties, zoals bijvoorbeeld 'VA'. Dat zou er zonder kerning ongeveer uitzien als 'V A'. Spatiering en kernen zijn de meest tijdrovende werkzaamheden, dat is namelijk een kwestie van lettercombinaties controleren aan de hand van honderden woorden in zowel Nederlands, Duits en Engels. Hier een beetje ruimte meer, daar wat minder, en dat voor bijna alle denkbare letter-, cijfer- en tekencombinaties.'
De grootste uitdaging
'De uitdaging van Gronika zat vooral in het finetunen. We begonnen met een veel hoekigere uitstraling. De letters waren bovendien hoger / smaller. Later is besloten dat we een vriendelijker uitstraling zochten, maar de schuine hoeken en dergelijke wilden we behouden, dus heb ik overal subtiele rondingen in aangebracht en de letters wat breder gemaakt. Ook werd er soms gediscussieerd over specifieke lettervormen. En zodra de letter gebruikt werd in de ontwerpschetsen van Maki, kom je natuurlijk ook weer dingen tegen die je niet ziet als je het in FontLab aan het ontwerpen bent. Dat zorgde ook weer voor aanpassingen. Verder was het redelijk recht-toe-recht-aan, want we begonnen met een duidelijk idee, en dat had ik eigenlijk vanaf het begin wel te pakken.'
Groningse Trots
'Ik vind zo'n project als dit natuurlijk fantastisch, maar ik denk dat trotsheid pas komt zodra het lettertype overal te zien is. Dan komt dat besef vast en zeker. Maar je kijkt altijd heel anders naar je eigen werk dan hoe anderen er naar kijken.'